Planeetfotografie voor dummies

Ik zag laatst een filmpje over foto’s maken met je smartphone, wat me herinnerde aan het feit dat ik jarenlang heb gedacht dat planeetfotografie niks voor mij was, want te moeilijk. Maar dat valt allemaal reuze mee, alleen zijn overal deepsky astrofotografie basics te vinden, maar niet zo veel voor zonnestelsel-astrofotografie. Dit is een poging om dat recht te zetten.

NB: In de rest van dit stuk zeg ik “planeet” wanneer ik bedoel “planeet, maan of zon” want dat is sneller en leest vast ook lekkerder.

NB2: De links naar de spullen die ik gebruik zijn ‘affiliate links’, als je via deze links wat koopt bij Astromarket, steun je dit blog.

De TL;DR versie

Je maakt een filmpje van de planeet met een webcam-achtige camera door een telescoop met een lange brandpuntsafstand. Dan laat je Autostakkert! er een scherpere foto van maken.

Meer details

Voor planeetfotografie wil je zoveel mogelijk kleine details naar boven halen. Dat wordt moeilijk gemaakt door turbulentie in de atmosfeer (seeing), wat momenteel (2019) voor Jupiter en Saturnus des te erger is omdat ze allebei heel laag staan. Maar je kunt die slechte seeing een beetje omzeilen door middel van ‘lucky imaging’: Je maakt een filmpje en laat een stukje software de scherpste plaatjes eruit pikken en combineren tot een stack. Die stack kun je eventueel daarna verscherpen met andere software.

Wat heb je precies nodig?

Een telescoop met een relatief lange brandpuntsafstand. Een maksutov of SCT is het meest gangbaar, een dobson kanook. Zie ook de Telescoopkiezer.
Volgen is wel erg handig, maar het kan zonder, als je een beetje een vaste hand hebt. Dus een volgplatform of montering, ook afhankelijk van je type telescoop. Zie nogmaals de Telescoopkiezer.
Een planeetcamera zoals deze (die heb ik) is handig, maar een smartphone met adapter is ook prima. Installeer dan wel even een camera-app op je telefoon waarmee je handmatig kunt scherpstellen, zoals opencamera voor android.

Met een DSLR lukt het vast ook, als je ermee kunt filmen en de framerate lekker omhoog kunt schroeven maar ik kom zelf niet eens in focus met mijn DSLR door de dobson dus ik heb hier geen ervaring mee. Ik heb van horen zeggen dat het suboptimaal is 🙂

Als je een planeetcamera gebruikt, heb je nog een laptop nodig…
En dan wat software. Om precies te zijn:

Sharpcap, voor het maken van de filmpjes (dit is niet nodig als je met de smartphone gaat werken)
Autostakkert!, voor het stacken
Verscherpen kan met REgistax, GIMP, Photoshop en PixInsight (Mogelijk heb je al één van deze).

Data verzamelen

Goed, je hebt dus Sharpcap op de laptop staan, het is helder en Saturnus (bijvoorbeeld) is zichtbaar. Ik ga niet heel Sharpcap uitleggen maar het is van belang dat je filmpjes maakt, van een minuutje ofzo, met zo kort mogelijke belichtingstijden per frame zonder dat het beeld te donker wordt.

Dit is een voorbeeld van hoe zo’n filmpje er dan uitziet. Ziet er best wel donker en onscherp uit he? De (leukere) planeten staan momenteel ook erg laag.

Maar dit is het uiteindelijke resultaat.

Ik ga niet zeggen dat dit een topfoto is natuurlijk, maar je ziet dat het verschil enorm is! Dat komt dus door de software die uit dat gezwabber in het filmpje toch een paar frames heeft gevonden waar hij wat mee kon. Ik was er erg blij mee. Als de planeten straks weer wat hoger staan en ik wat meer heb kunnen oefenen wordt het vast wel wat 😀

Bewerken

Stacken met Autostakkert! is niet heel moeilijk maar je moet ‘gewoon ff’ weten hoe het moet.

Klik op de grote, vriendelijke open knop. Je kunt nu je filmpje selecteren en dat wordt dan geopend in een apart scherm. Kies bij Image Stabilization voor hetgene dat het beste je filmpje beschrijft. In dit geval dus Planet. Als je een detailopname van een zonnevlek of de maan gaat stacken, kies je voor Surface.

Klik op de grote, vriendelijke analyse knop. Autostakkert! gaat even stampen en laat vervolgens een grafiekje zien met kwaliteitsanalyse van de verschillende frames. Nu kun je uitlijnpunten (alignment points) selecteren. Dit moeten punten zijn met hoog contrast, zoals de rand van de ringen, de rand van de planeet, of bijvoorbeeld met de maan een kraterrand ofzo. Je kan beter 5 goede uitlijnpunten hebben dan 160 matige.

Controleer of er een vinkje staat bij ‘Sharpened’, dan krijg je een alvast verscherpte versie. Deze ‘conv’ files kun je gebruiken om te analyseren welke foto’s het best zijn, om vervolgens verder te bewerken.

Klik op de grote, vriendelijke stack knop. Autostakkert! gaat nog een stukje stampen en maakt voor ieder van de percentages die je geselecteerd hebt een stack, met een verscherpte versie.

Daarna

Je kunt de foto nog iets verder verscherpen met Registax wavelets. (Stacken kan ook met Registax, maar ik doe het doorgaans met Autostakkert!) Dit is helaas een kwestie van trial and error. De moraal van het verhaal is dat je in verschillende stapjes, op verschillende detaillagen verscherpt, terwijl je ondertussen de ruis probeert in toom te houden.

De beste instellingen verschillen per setup. Want mijn dobson + ZWO + barlow zorgt voor een bepaalde beeldschaal, maar de C11 met Atik van Jan geeft een heel andere resolutie. Het is mij het eerste jaar niet gelukt om met registax een beter resultaat te krijgen dan dat de conv files al opleverden maar door stug te blijven proberen lukt het nu wel wat beter.

Zoals je kunt zien in de onderste screenshot, kun je de wavelets settings opslaan en later opnieuw gebruiken als startpunt voor je volgende images. Iedere nacht is anders dus vaak valt er nog wel wat te ‘tweaken’.

Verder bewerken, zoals kleuren omhoogwerken, de boel roteren zodat de foto ‘rechtop’ staat, kan in één van die programma’s of natuurlijk met GIMP of Photoshop.

Meer weten

Zoals je waarschijnlijk uit dit verhaal kunt opmaken ben ik ook heus geen expert. Dus als je op- of aanmerkingen hebt, hoor ik het graag in de comments!. Hier volgen nog wat links voor meer informatie:

Howto in het Engels, door Jerry Lodriguss

Het astrofotografie zonnestelsel subforum op Astroforum.nl

De stand van de planteten, maan en zon kun je checken in stellarium.