La Palma 2023

Van 14 tot 21 april 2023 was het weer zover: Met een stel fanatiekelingen op reis naar astro-walhalla La Palma! Dit was mijn vierde keer naar deze prachtige plek en ik geloof dat deze editie de minste heldere uren had van allemaal. Desondanks was het een heerlijk weekje en ben ik uiterst brak thuisgekomen. Dit is de lange versie van mijn verslag, inclusief alle waarnemingen. Voor een kortere versie, klik hier. En hier en hier staan eerdere La Palma-verslagen.

We kwamen dus aan op 14-4, en op Harro na was iedereen te brak om zijn telescoop op te zetten dus na een welverdiende Lidl-pizza (gatver!) ging iedereen relatief op tijd naar bed. Harro wint deze keer de diehard-award. Gefeliciteerd! 😀

Deze avond staat Venus prachtig tussen de Plejaden en Hyaden in en ik maak daar snel even wat foto’s van

De 15e overdag werd besteed aan nog wat boodschapjes, het in elkaar zetten van de telescopen en hoopvol naar de hemel kijken. Ik heb ditmaal de “Proto Propus” mee: Een 25cm F/5 reisdobson. Op de foto hier staat hij rechts.

Maar dan! Waarnemen!

Deze periode is Venus mooi te zien tijdens de avondschemering en Eli had bij Athos een Venus-filter voor me meegenomen maar dat filter was eigenlijk bedoeld voor astrofotografie en te donker voor viueel dus het is me niet gelukt om wolken waar te nemen op Venus. Het is nog te licht voor echte deepsky-waarnemingen dus ik doe een poging op Sirius B. Ik vind dubbelsterren eigenlijk totaal niet boeiend dus ik heb ‘de pup’ nog nooit gezien en ditmaal kon ik mezelf er ook niet van overtuigen dat ik hem had gezien en ik geef het maar op. Dat begint al goed, haha…

Enfin, astrodonker! Althans, ik denk het? Vanaf de Orionnevel starhop ik naar NGC1924. Dit is een sterrenstelsel in Orion. Ik snap wel dat deze nog nooit is gelukt in het Dijkgatsbos: Hij is ook hier pas te zien met wat hogere vergroting, met de 24mm zie ik niks. Met 142x vergroting perifeer onder/tussen 2 sterren, een beetje rond. NGC1832 is net aan perifeer zichtbaar met 142x. Het is een klein ding, met een hint van spiraalarmen, links van helder sterretje. Hogere vergroting maakt het niet beter. Waarneming van NGC1964 is twijfelachtig, rechts van een rijtje sterretjes.

Eye candy

Door naar NGC2207 met vriendje IC2163. Bij 186x vergroting duidelijk een onregelmatig stelsel maar het lukt niet zo goed om te detecteren hóe dan. Dan maar even wat ‘eye candy’. M46 is een prachtig rijke open cluster met superfijne sterretjes. In dit cluster staat de planetaire nevel NGC2438, of eigenlijk niet er *in* maar gewoon toevallig op dezelfde plek aan de hemel vanaf onze locatie. In Nederland heb je vaak wel een filter nodig voor dit object, maar hier is hij meteen zichtbaar. M47, vlak naast M46, is veel helderder met minder, maar wel fellere sterren.

Het volgende ‘oogsnoepje’ waarvoor je in Nederland echt wel een filter nodig hebt maar op La Palma totaal niet, is Thor’s Helmet, ofwel NGC2359. Het ding lijkt ook echt op een vikinghelm met hoorns: een ronde nevel met twee uitlopers. De rechterhoorn is een stuk feller dan de linker, die is nauwelijks zichtbaar. De hoorn aan de linkerkant heeft wel een fellere rand.

Om me heen zijn mensen de 8 burst nebula aan het bekijken, NGC3132, en ik richt mijn telescoop ook maar op dit planetairtje. Hij is direct zichtbaar, de centrale ster zit iets boven het midden en af en toe lijkt het wel een spiraalstelsel. Met 265x vergroting is inderdaad af en toe de 8-vorm zichtbaar.

Door naar M104, de sombrero. Ik vind dit stelsel eigenlijk altijd het mooist op lage vergroting, met lekker veel omgevingssterren. Ik zie geen stofband maar wel is de bovenkant vlakker en de onderkant wat boller. Er staat een schattig piepsterretje naast.

Één van die objecten waarvoor je naar La Palma gaat in deze tijd is M83. In Nederland, op de Afsluitdijk, zie je hem nét aan in de lichtsoep, terwijl hij hier een stuk hoger en natuurlijk ook in een donkerder omgeving echt een top-object is. Ik heb hem ook nog nooit zo mooi gezien als deze nacht: Rechts krult hij omhoog, links een dot boven de helft waardoor ik in de war raakte want dat suggereerde dat hij ook daar omhoog krult. Onderkant is vrij egaal. Ster op ongeveer de helft aan de linkerkant.

NGC5078 bestaat op 52x vergroting duidelijk al uit twee delen. Hogere vergroting maakt het niet duidelijker (mogelijk is het hier de collimatievastheid van de telescoop die mij parten speelt).

Oeps

Ik neem een kleine pauze, en dit wordt een grote pauze doordat mijn telefoon in de wc valt en ik die eerst moet schoon/droogmaken. Hij lijkt het nog te doen en ik ben eerst redelijk laconiek maar later ga ik me toch meer zorgen maken, mede door verhalen van de anderen.

Ik zwiep nog langs OMG centauri, NGC5139. Wat een knoepert is dat toch! Er lijken wel donkere slots in te zitten, ik vind hem het mooist met lage vergroting (52x). Nog even naar Centaurus A, NGC5128. Dit sterrenstelsel lijkt wel een beetje een hamburgertje. Het bovenste stuk is ronder en het onderste deel lijkt wel driehoekig. Er staat een sterretje tussenin. Het verbaast me (weer?) hoe breed die donkere baan is. Er staat ook een sterretje op het bovenste deel.

Ik sluit af met de Antennae. Ik ga me steeds meer zorgen maken om mijn telefoon en dat ik straks zonder telefoon en dus zonder contact met thuis zit, al mijn foto’s kwijt zou raken, enzovoorts. Dus ik ga heel somber naar bed rond een uur of 2.

Zondag

Op zondag is het bewolkt en overdag maken we een bezoek aan de vulkaan die in 2021 uitbarstte, net nadat wij terugkeerden van die trip. We hadden hem op de rit van het vliegveld naar het vakantiehuisje al wel gezien en het leek me heel spectaculair om te zien maar ik was niet voorbereid op het menselijk leed dat gepaard gaat met dit natuurgeweld in bewoond gebied. Ik vond het dus uiteindelijk vooral erg verdrietig daar.

Zondagavond is het bewolkt dus we gaan op tijd naar bed, met het plan om op maandag naar de Roque de los Muchachos te gaan, waar je boven de wolken uit zou moeten kunnen kijken.

Maandag – Wat een bak

Maandag staat de hele dag in het teken van onze trip naar de Roque. We eten warm tussen de middag en Eli reserveert een paar plaatsen bij het bezoekerscentrum zodat we (hopelijk) wat comfortabeler kunnen staan. Helaas blijkt al terwijl we op weg zijn dat het op de top BEWOLKT is. Toch rijden we door, want wie weet. We rijden zelfs meerdere keren door regenwolken en helaas blijkt inderdaad bij aankomst bij het bezoekerscentrum dat het echt niet te doen is. Het is ijskoud, kleddernat en de wind gaat door merg en been. Dus onverrichter zake terug. In principe is het een mooie rit om te maken dus all is not lost, denken we nog.

Terug bij het huisje installeren we onszelf onder een afdak en gaan er een paar flessen drank open. Maar dan komt de grap van de week: Het trekt open!

Toch nog waarnemen dus! Het is even wennen en ik probeer bijvoorbeeld tevergeefs M35 te vinden tussen Mars en Mebsuta, denkende dat het het welbekende voetje van Castor is. Nadat ik mijn fout inzie, lukt het uiteraard wel.

Ik doe een poging om de seagull nebula te observeren, maar ik vind het maar een lastig ding. Ik probeer het eerst vanaf het noorden, maar dat lukt niet zo goed. Later blijkt dat hij dichter bij het zuiden wat helderder is en met UHC filter en wat hulp van Jan Willem (pro tip: begin vanaf het mini-orionnetje) staat er uiteindelijk wat in beeld, maar heel veel is het niet. Zou het aan mijn filter liggen?

Bart en Roel zijn in de tussentijd aan het joelen over de ‘planetary’ NGC2452 maar wanneer meerdere anderen dit object opzoeken blijkt de starhop niet te kloppen en we eigenlijk naar NGC2467 aan het kijken te zijn. Dit is een superleuk object! Een apostrophe-achtig neveltje rondom een ster met een scheet-van-de-zwaan-achtige waaier van sterren erachter.

Af en toe waaien er wolken over, maar daar tussendoor is het goed toeven. Ik ben vooral erg blij met Skysafari, waardoor ik vrij makkelijk en snel een object kan opzoeken dat in het heldere deel ligt. Als je werkt met een PSA en een geschreven waarneemlijst is dat toch wat harder werken 😀

Vervolgens M61, mijn lievelings. Lekker veel vergroten (265x) en kom maar op met die spiraalarmen! Bam! Balk! Bam! Spiraalarmen! Bam! Piepsterretje! Nog wat verder in virgo staat NGC4536, vlot zichtbaar zelfs lage vergroting. Met 186x zie ik spiraalarmen, vooral de krommere, linker valt goed op. Ook een ander stelsel in beeld, NGC4533.

Op zoek naar NGC4731. Ik denk meteen ‘hee, het lijken er wel 2!’ maar dit blijken voorgrondsterretjes te zijn. Het stelsel zelf is iets diagonaal en met 265x vergroting piept er af en toe een voorgrondsterretje doorheen.

Nog even langs OMG Cen en Cen Ahh, ze staan er mooier bij dan eergisteren. NGC3664 lukt niet. Heel af en toe denk ik wat te zien maar het is niet overtuigend. (hierover later meer). Even een andere kant op dan: Hickson 44, ooit één van de eerste objecten van de maand waar ik aan meewerkte. De helderste 3 zijn meteen zichtbaar, rond, lang, rond. De meest rechter heeft een heldere kern. Stelsel 4 lukt niet.

NGC4762 is een mooie edge-on met een kransje sterren eromheen. Linksboven staat nog NGC4754.

Ik zwiep nog naar M5, in mijn optiek de mooiste bolhoop samen met M92. Omega Centauri mag groter en helderder zijn, maar in M5 zitten zoveel helderheidsverschillen en prachtige sterkettingen dat ik hier gewoon veel liever naar kijk. Harro heeft hem ook in beeld en noemt beschrijvingen als ‘spiraalstelsel’ en ‘bloemetje’ en dat zijn volgens mij precies dingen die ik eerder ook over dit cluster heb geschreven. Zo mooi.

Intussen wordt de hemel toch wel wat slechter. Laatste object van de avond is M64. Ik zie niet echt een stofband terwijl dat toch zou moeten kunnen. Dan maar wat sfeerfoto’s maken want in het oosten begint de schorpioen al boven de horizon te komen. Bij het zien van de beelden wordt meteen duidelijk waarom sommige objecten dan toch niet zijn gelukt… Het LEEK wel helder, maar er waren gewoon stiekem de hele tijd wolken (waar wij ze visueel niet zagen).

Dinsdagavond 18-4 lijkt het helder te worden, en ik doe na een leuke starhop wel 1 hele waarneming: NGC2207 op 142x. Lastig te zien maar waarneming bevestigd door Bart. Daarna trekt het weer dicht en ik besluit het erop te wagen om op tijd naar bed te gaan om de wekker te zetten om 4:30.

Vroege vogel

Tsja, en als die wekker dan gaat om 4:30 is het wel even doorbijten natuurlijk. Snel aankleden en stiekem hopend dat het strak bewolkt is naar buiten. Ja, ik zie een wolk! Oh het is de Melkweg! Wheeee!!! Voordat hij straks weer weg is maak ik wat foto’s. Timelapsje dan maar doen, om de waarneemomstandigheden vast te leggen? Komt er nog aan 🙂

Anyway, lekker M7 uitpluizen dan maar. Één van mijn lievelings-waarneemboeken is Cosmic Challenge en in dit boek staat een heel duidelijke detailkaart van dit object, dat an sich niet superbijzonder is (behalve dat hij heel helder is), maar wel bol staat van de extraatjes. Er zitten donkere nevels in, een paar bolhopen en nog extra open clusters. Maar helaas, voordat ik goed en wel aan het pluizen ben, komen er wolken aan en moet ik een ander deel van de hemel kiezen.

Ik kijk om me heen: Waar is het wel helder? In het Noorden is het nog mooi. Ik vind dit soort ochtenden zo geweldig: Je waant je alleen op de wereld, met alleen de wind, in de verte een kraaiende haan en dichterbij in de bosjes wat geritsel. Verder gewoon alleen maar jij en de sterren. Ik kan het iedereen aanraden om eens (als je op waarneemtrip bent) juist de ochtend mee te pakken.

Ik hop naar M51, wat natuurlijk één van de mooiste objecten van de lente-hemel is. Meteen bij lage vergroting knallen er al wat bijzonderheden in beeld, zo zie ik eigenlijk direct uitlopers zowel bij de begeleider NGC 5195 als bij het hoofstelsel. De begeleider is wat driehoekig en in de onderste arm van M51 zit een dikke knot die gescheiden wordt door een donkerder deel. De bovenste arm is subtieler maar lijkt verder door te lopen. Ik maak een schetsje, de uitwerking volgt nog. In de tussentijd wordt het wel alweer helder in het zuiden en het voelt een beetje zonde om met mijn rug naar de melkweg te zitten terwijl ik juist daarvoor zo vroeg ben opgestaan dus ik neem niet zoveel tijd voor dit object als het verdient.

Dus terug naar M7, op de laagste vergroting. Klein bolhapje linksonderin, NGC6453. De planetaries lukken niet, wel leuk om te starhoppen binnenin een open cluster 🙂 De donkere nevel zie ik ook niet. Trumpler 30 is wel goed te zien, wat een dotje! Bijvangst NGC6441 is een klein bolhoopje vlak naast een sterretje. De seeing is even heel slecht! Ik doe nog een poging op B72, de snake nebula maar ik ben niet zeker van mijn waarneming.

Dan maar weer wat makkelijkers: de Tom Thumb Cluster, NGC6451. Een leuk, beetje afgeplat open cluster met een dakje van sterretjes erboven. Ook gezien met lage vergroting van 52x. Redelijk in de buurt staan NGC6522 en NGC6528, twee bolhopen vlak naast elkaar. NGC6522 is een stuk helderder dan NGC6528. Waargenomen met 142x.

Ook in de buurt staat NGC6569, een klein bolhoopje met leuke randsterretjes. Ook met 142x vergroting. Planetaire nevel NGC6563 is direct zichtbaar met 24mm. Met 6,7mm wekt hij de indruk driehoekig te zijn. Het einde van de astronomische duisternis dient zich aan en ik besluit het verder nog maar even bij wat BAMBI’s te houden. Bolhoop M22 is gigantisch en het valt me voor het eerst op dat daar een enorm rode ster inzit. In M8 valt vooral de donkere band tussen het cluster en het nevelgebied op. Jammer dat ik die niet eerder heb bekeken. M20 daarboven is ook weer makkelijk zichtbaar zonder filter, ik herkende hem eerst zelfs niet eens.

Nog even langs Ophiuchus voor M9. Leuke randsterretjes, vooral rechts. Ik doe een poging op de donkere nevel maar nogal wiedes dat dat niet lukt gezien de inzettende schemering. Ik verplaats mijn telescoop voorzichtig naar het stukje tussen de 40cm van Eli en het muurtje om mijn eerste blik op Saturnus van het seizoen te werpen! Het is helaas niet veel soeps, de seeing is abominabel daar.

Harro komt ook naar beneden, die had zich vergist in de tijd en dacht dat hij nog wat astrodonker kon meepakken. Maar ook hij kan in ieder geval nog even naar Saturnus kijken. Hoera, we kunnen weer bijna planeten imagen 😀 Intussen is het al redelijk licht geworden, dus ik duik weer in bed. Wonder boven wonder lukt het om nog te slapen tot een uur of 10:30! Ik ben helemaal blij.

Woensdagavond is het niet helder en ik ga weer “lekker” op tijd naar bed. Op donderdag kriebelt het vervolgens wel weer en de voorspellingen zijn goed. Een deel van de groep besluit om nog een keer naar de top te gaan maar zelf wil ik liever wat energie overhouden voor de terugreis op vrijdag en ik neem me voor om bij het huisje te blijven die avond.

Donderdagavond: Naar de Roque!

Echter, gedurende de dag komen we onderweg iets tegen dat mijn humeur tot nieuwe dieptepunten brengt en ‘s avonds besluit ik dat het voor iedereen beter is als ik *toch* maar meega die berg op. Dus heb ik weer snel alles bij elkaar gegrabbeld en hop naar boven. Bart was zo vriendelijk om nog even op me te wachten zodat ik met hem mee kon rijden. Ditmaal helaas wel al in het donker, we komen rond 23:00 aan.

Harro was vooruit gegaan, want die “moest” Mercurius zien. Hij had gezien dat het bij het bezoekerscentrum weer niet helder was maar was doorgereden naar de Pico de la Cruz en daar was het wel helder! Scheelt echt maar een paar honderd meter in hoogte maar het was dus genoeg! Al op het moment dat we de auto uitstapten knalden de sterren je tegemoet.

De Pico de la Cruz is geen comfortabele waarneemplek: Je moet via een berggeitenpaadje met grote blokken steen, gruis en nog een stuk of wat hoogtemeters omhoog lopen met je breekbare spullen in je handen en amper licht. Als je dan boven bent sta je vol in de ijskoude wind. Maar wel *boven* de wolken, met een prachtige donkere hemel boven je hoofd en heerlijke desolate rotsachtige omgeving om je heen.

Na 3x heen en weer, waarvan de laatste 2 toch maar echt met wit licht, zet ik de telescoop in elkaar en maak ik wat sfeerfoto’s. Deze groepsfoto is mijn favoriete foto van de hele vakantie.

Je ziet links airglow (die groene gloed), onderin de wolken met lichtvervuiling van de bewoonde wereld,in de rechterhoek nog een stuk Orion met Orionnevel en dan wij, Bart, Esther, Harro, Roel en Steven, helemaal happy de peppie dat we hier nu zijn.

Wat op deze plek ook bijzonder extra goed te zien is, wat in Nederland ook nog nooit is gelukt, is zodiakaal licht. Je ziet het op onderstaande foto als een diagonale lichtzuil vanaf de horizon tot iets voorbij Venus (de helderste ‘ster’). Dit is stof en gruis dat is overgebleven van de vorming van ons zonnestelsel en volgt de ecliptica. Het is alleen in deze tijd van het jaar te zien en dus alleen op Heel Donkere Plekken…

Afijn, tijd om de telescoop erbij te pakken! Ik ga op zoek naar Herschel’s Ray, NGC2736. De starhop is niet moeilijk en er was me al verteld dat je de starhop al moest beginnen met OIII erin. Dit is een soort van zuidelijke sluiernevel maar dan ‘ietsje’ minder fel. Hij staat bijna verticaal in beeld links naast twee heldere sterretjes.

NGC2477 heb ik al eens eerder gezien maar leek me wel leuk om nogmaals te bekijken en het was inderdaad de moeite waard. Het lijkt bij 142x een soort van Caroline’s Rose maar dan met een steeltje. Erg mooi cluster! Vlak ernaast staat NGC2451, een soort van M7. NGC 2440 is lang emmeren qua starhop en het helpt niet dat het object uit beeld waait (of beter gezegd: de telescoop van het target wegwaait) als je hem loslaat, bijvoorbeeld om oculair te wisselen. Uiteindelijk wel gezien met 265x. Ik zie niet dat het 2 delen zijn maar het lijkt wel alsof er een zwakkere buitenrand is en hij is een beetje krom. NGC3511 is eliptisch, zie ik een hint van armen? Er staat een schurksterretje naast, en rechtsboven NGC3513, een face-on in een leuk driehoekje. Ik zie één dikke arm.

In het sterrenbeeld Crater (dat in Nederland niet uit de lichtsoep komt) bekijk ik NGC3981, maar helaas waait de telescoop weer eens uit beeld en lukt het niet echt om te vergroten en details te ontwaren. Ik ben bek-af en heb het ijskoud (geen handschoenen/sjaal meegenomen, stom!) en heb geen zin om hem weer op te zoeken. Ik vind dus eigenlijk dat ik deze niet mag loggen ook al heb ik hem wel gezien.

Verderop staan Harro, Roel en Steven met de door Harro meegenomen bino de Eta Carinanevel waar te nemen, die net op/boven de horizon staat. Ik voeg me toch maar bij hen om dit ook te proberen. Vanaf het Zuiderkruis via de ‘pincushion cluster’, NGC3532, een wat afgevlakt open cluster met heldere sterren. Dan nog een stukje naar rechts en daar staat een ongeveer vierkante nevel op een punt met een heldere ster erin. Ik klooi nog wat aan met de camera, ze staan erop maar heel spectaculair is het niet:

Als allerlaatste hop ik nog even langs NGC4027 en de Antennae die hier vlakbij staan. NGC4027 lijkt op een komma/apostroph, en de Antennae, NGC4038/4039 zijn spec-ta-cu-lair! Het helderdere deel is vlokkerig met voorgrondsterretje, en het minder heldere deel lijkt ook niet helemaal egaal. Ik steek nog redelijk wat tijd in het waarnemen van deze beauty want in Nederland gaat dat hem echt niet worden.

Hierna is de koek wat mij betreft echt op: Ik ben moe, koud, geïrriteerd dat de telescoop iedere keer wegzwiept en dat uur terugrijden is er natuurlijk ook nog. Gelukkig willen Harro en Roel er ook mee uitscheiden dus we ruimen snel op en hop, weer naar beneden. Rond 3:00 komen we terug bij het huisje waar het toch ook helder blijkt! Harro heeft zijn telescoop alweer opgebouwd (echt: Die hard award!) Maar ik ben echt te moe, mijn hoofd gloeit helemaal, en ik duik in bed.

Zo is mijn vierde tripje naar La Palma weer geëindigd met een laatste nacht op de Roque, terwijl ik niet van plan was om daar naartoe te gaan, haha! Ik ben wel superblij dat ik dat wel gedaan heb want het blijft een geweldige (maar wat spartaanse) plek om waar te nemen.